1.Fatihâ Suresi 2.Ayet

 “Yaptığı her şeyi güzel yaptığı için övgü (Hamd) iyiliği sonsuz (Rahman) ikramı bol (Rahim), tüm varlıkların (Alemlerin) sahibi (Rabbi) olanAllah’a mahsustur, (Fatiha 1/2)”

            HAMD

            “Elhamdü” kelimesindeki “el” takısı, cins ifade etmekte olup, “bütün hamdler” anlamına gelmektedir. Övgü ifade eden Medih, hamd, şükür olmak üzere üç kelimemiz vardır. Medih, hak etsin yahut hak etmemiş olsun, çaba ya da yeteneğine dayalı bir şey yapsın yahut yapmamış olsun, bir kimseyi övmeye denir. Hamd’de ise iki anlam vardır: “yaptığı şeyi güzel yapmak” ve “o işi bizzat kendisi yapmak” Dolayısıyla hamd; “Bir kimseyi yaptığı şeyi en güzel şekilde bizzat kendisi yaptığı için övmeye” denir.

            Araplar, “şükür” (şükran) ifadesini hem “teşekkür ederim” anlamında insanlar için, hem de Allah’a şükretmek için kullanırlar. Türkçede ise teşekkür insanlara yönelik, hamd ise Allah için kullanılır.

            Verdiğimiz bu bilgiler dolayısıyla bu ayeti “yaptığı her şeyi güzel yaptığı için övgü (hamd) iyiliği sonsuz (Rahman) ikramı bol (Rahim), tüm varlıkları (alemlerin) Sahibi (Rabbi) Allah içindir” diye manalandırdık.

            RAB

            Rab kelimesi sözlükte; eğitmek, yetiştirmek, toplamak, koruyup gözetmek, sahip olmak, üstün ve otorite olmak gibi anlamlara gelmektedir. İlah (tanrı) kelimesi “mabud”, rab kelimesi ise “sahip” demektir.

            Rablik (sahiplik) sahibi olunan şey üzerinde otorite olmayı ve bunları besleyip büyütmeyi, terbiye edip geliştirmeyi ifade eder. Varlıklar ile Allah ilişkisinde Kuran, Rab  (Allah) ile Abd (kullar) dışında abd/kul üstü bir kategori yani aracı kabul etmemektedir. Melekler ve peygamberler dahil tüm varlıklar Abd’dır: “Göklerde ve yerde her kim varsa tümü Rahman’ın (huzuruna) abd(kul) olarak gelecektir.”(19/93)

            “Bizim Rabbimiz her şeyi yaratan sonra da yolunu gösterendir”(20/50) Allah’ın rabliği, diğer varlıkların sözde ve sınırlı sahipliğine benzemez. Allah, kainatı ve tüm varlıkları yok iken yaratan, besleyip, geliştiren, tüm ihtiyaçlarını verendir. Rablikte temel konu karar/yetki sahibi olmaktır. “Yaratmak da emir de ona aittir”(7/54) “Büyük arşın/egemenliğin sahibi O’dur”(27/26) Dolayısıyla kulluk, Allah’ı var ve bir kabul etmekten ziyade O’nun emrine kayıtsız şartsız teslim olmayı ifade eder.

            Alemin ifadesi “tüm varlıklar” demektir. Özellikle Rabbul alemin şeklinde kullanıldığında, canlı cansız tüm varlıkların kainatın sahibi anlamına gelmektedir. 

Prof. Dr. Abdulaziz Bayındır

Derleyen: Rabia Özgür Silahyürekli